Last but not Least; de niet-durvers: Zorgen of participeren?

In participatie-land wordt vaak gesproken over niet-kunners versus niet-willers. Niet-kunners hebben structurele beperkingen waardoor ze ook beschermde werkvormen nodig hebben. Niet-willers gaan vaak de strijd aan met hun omgeving. Jobcoaches en consulenten herkennen beide groepen vrij snel en passen hier hun begeleiding meer of minder op aan.
Eén groep uitkeringsgerechtigden wordt echter minder makkelijk herkend; de niet-durvers. In DSM-5 termen zijn dit vaak mensen met cluster C persoonlijkheidskenmerken; mensen die onopvallend door het leven gaan en gericht zijn op het welzijn van de ander. Hierdoor durven ze vaak geen grenzen te stellen of op andere manieren richting aan hun leven te geven.
Van binnen spelen bij deze mensen allerlei angsten mee, zoals de angst om de ander tot last te zijn of de angst om te falen. Deze mensen zijn goed in staat om zich aan te passen en zorg voor anderen te dragen en lijken daardoor het minste problemen met participatie te hebben.

Cluster C en mantelzorg
Dit is echter verraderlijk: enkele weken geleden verscheen in het nieuws al een verontrustend bericht; bij mantelzorgers is de laatste jaren het langdurig werkverzuim explosief gestegen (http://arbo-online.nl/meer-verzuim-door-mantelzorg). Langdurig verzuim wijst meestal op verzuim wegens psychische klachten en ik vermoed dat met name cluster C-ers hieronder vallen.
De professionele zorg trekt zich terug en laat een gapend gat achter. Hoewel natuurlijk niet iedere mantelzorger onder cluster C valt, zie ik in de praktijk dat cluster C-ers met hun zorg-voelsprieten als eersten in dit gat springen. Zorgen ze echter voor hun zieke ouders, kinderen of buren, dan gaat dit ten koste van de werkgever. Doen ze hun werk goed, gaat dit ten koste van de mantelzorgtaken. Je kan nooit iedereen tevreden stellen. Dit geeft kortsluiting in het brein van een cluster-C-er, met overspanning of burn-out als gevolg.

De oplossing?
Wat nu? Massaal aanmelden bij de psycholoog? Misschien een speciaal DBC voor overspannen mantelzorgers ontwikkelen? Zorg voor de zorgzame burgers. Op deze manier houden we mooi de zorgstaat in stand. Lijkt me niet de bedoeling van de participatie-beweging.
Willen we cluster C-ers helpen participeren, zullen we hen moeten helpen om begrensde zorg te leveren en vooral collega’s familie en buren te stimuleren die uit zichzelf niet geneigd zijn te mantelzorgen. Signaleren en delegeren. Op deze manier komen cluster C-ers uit hun zorg-rol en helpen ze de medeburgers beter te participeren. De praktijk leert dat cluster C-ers dit vaak wel willen, ook wel kunnen, maar een extra zetje in de rug nodig hebben om het ook te durven.

Juni 2015

Albert-Jan Vink, GZ-psycholoog en Trainer bij Psyche@work